طرح توجیهی پرورش ماهی می‌تواند زمینه‌های فعالیت در یک صنعت سودآور را برای شما فراهم کند. با توجه به اهمیت تأمین منابع پروتئینی کشور و افزایش جمعیت، نیاز به مصرف گونه‌های مختلفی از ماهی افزایش پیدا کرده است. از این رو برای اینکه کسب و کار خود را در این زمینه آغاز کنید، باید از طریق تدوین یک طرح توجیهی، برای شروع کار خود برنامه‌های کاربردی و قابل اجرایی را در نظر بگیرید.
تاریخچه پرورش ماهی در ایران و جهان
تاریخچه پرورش ماهی در جهان به سال‌های قبل از میلاد برمی‌گردد. در این بین چینی‌ها اولین کسانی بودند که کار صید ماهی‌ها را آغاز کردند. آن‌ها بچه ماهی‌ها را در محیط‌های طبیعی که خودشان آن را ساخته بودند، قرار می‌دادند. به این ترتیب توانستند کمی از وابستگی خود به دریا کم کنند.
البته در کشورهایی چون انگلستان هم پرورش ماهی از قدمت بسیار زیادی برخوردار است. با توجه به محصور بودن این کشور توسط آب‌ها، منابع تاریخی ثابت کردند که برای قرن‌های متوالی مردم انگلستان از گوشت ماهی برای تغذیه استفاده می‌کردند و روش‌های مختلفی را برای پخت و سرو آن به کار می‌گرفتند.
امروزه هم در میان مردم کشورهای آسیای شرقی، اروپایی و آمریکایی، ماهی یکی از لذیذترین و پُرمصرف‌ترین غذاها به شمار می‌رود.
با توجه به آیین سنتی نوروز در ایران، مردم در شب عید یک غذای سنتی با نام «سبزی پلو با ماهی» را میل می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که قدمت استفاده مردم ایران از ماهی بسیار طولانی است.
البته با توجه به اینکه ایران کشور گرم و خشکی است و شمال و جنوب کشور به آب دریا دسترسی دارد، بیشترین مناطقی که مردم ماهی مصرف می‌کنند، مربوط به شمال و جنوب کشور است.
کار پرورش ماهی در ایران به سال 1306 برمی‌گردد که به صورت ویژه پرورش ماهی خاویار را مورد توجه خود قرار دادند. از آن گذشته، اولین کارگاه پرورش ماهی سردآبی در ایران در سال 1339 در کرج افتتاح شد.
به مرور زمان در شهرهای دیگر به خصوص گیلان چندین استخر برای پرورش گونه‌های مختلف ماهی ساخته شدو کار خود را آغاز کردند. تا به امروز هم فعالیت در زمینه صنعت ماهی همچنان ادامه دارد.
مزایای پرورش ماهی
- از آنجایی که ماهی‌ها در دسته حیوانات خونسرد قرار می‌گیرند، انرژی کمتری مصرف می‌کنند و این موضوع هزینه‌های کمتری را برای پرورش دهنده به همراه می‌آورد.
- ماهی‌ها نسبت به سایر حیوانات از رشد سریع‌تری برخوردار هستند، به همین دلیل است که می‌توان روی توجیه اقتصادی پرورش ماهی حساب باز کرد.
- می‌توان در زمین‌های کشاورزی که غیرقابل استفاده هستند، استخرهای طبیعی و مصنوعی برای پرورش ماهی ایجاد کرد. به این ترتیب هزینه‌های کمتری برای پرورش دهنده و یا کشاورز به همراه خواهد داشت.
- غذای ماهی‌ها نسبت به گاو و گوسفند بسیار کمتر است و این موضوع نگرانی و هزینه کمتری را بر دوش پرورش دهنده می‌گذارد.
- در همه نقاط کشور افراد و علاقه‌مندان به این صنعت می‌توانند ماهی پرورش دهند و به درآمد و سود خوبی برسند.
انواع ماهی‌های پرورشی
در طرح توجیهی پرورش ماهی باید مشخص کنید که قرار است چه نوعی ماهی را پرورش دهید. به طور کلی ماهی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- ماهی گرم آبی:این ماهی به دمای بالاتری از سایر ماهی‌ها نیازمند است. دمای این ماهی باید 18 درجه سانتی گراد رو به بالا باشد. ماهی‌های گرم آبی انواع مختلفی دارند مانند«کپور نقره‌ای، آمور، کپور معمولی، سر گنده، کاتلا، روحو، بیریگال و کالباسو».
- ماهی سردآبی:این نوع از ماهی‌ها در دمای 7 تا 17 درجه به خوبی رشد می‌کنند و زنده می‌مانند. ماهی‌های آزاد در این دسته قرار می‌گیرند. مانند: «قزل‌آلای رنگین کمان وماهی قزل‌آلای خال‌قرمز».
اهمیت ارائه این موضوع در طرح توجیهی به این دلیل است که هر کدام از ماهی‌ها چه سردآبی و چه گرم آبی هزینه‌های جداگانه و متفاوتی از یکدیگر دارند که اگر به این موضوع توجه نکنید، در برنامه‌ریزی‌های خود برای پرورش ماهی با مشکل رو به رو خواهید شد.
هزینه اولیه برای شروع کار
در طرح توجیهی پرورش ماهی باید به هزینه‌های اولیه برای شروع کار توجه کنید. پرورش ماهی یک کسب و کار با هزینه‌های اولیه زیاد است. حداقل سرمایه اولیه برای اینکه بتوانید کار خود را آغاز کنید باید در حدود 500 میلیون تومان باشد.
از طرفی دیگر اگر افراد بخواهند به صورت گسترده کار پرورش ماهی را آغاز کنند، باید حداکثر سرمایه اولیه برای شروع کار خود را تعیین کنند. به عنوان مثال حداکثر سرمایه می‌تواند از 500 میلیون تومان تا 900 میلیون تومان متغیر باشد.
نکته:
«دقت داشته باشید که وقتی از سرمایه اولیه حرف می‌زنیم منهای هزینه‌های خرید زمین است. به همین دلیل باید اطلاعات دقیقی از سرمایه اولیه خود داشته باشید، به خصوص که نوسانات ارزی در کشور هم روی افزایش و کاهش هزینه‌های اولیه تأثیر می‌گذارد».
تهیه زمین مناسب
در طرح توجیهی پرورش ماهی، تهیه زمین برای آغاز کار بسیار اهمیت دارد. اگر خودتان کشاورز هستید و زمین به اندازه کافی دارید، میتوانید راحت‌تر این کار را شروع کنید. برای پرورش بچه ماهی‌ها به استخرهای 1 در 10 متر نیاز دارید.
در هر مرحله که ماهی‌ها بزرگتر می‌شوند، باید فضای پرورشی آن‌ها را بزرگتر کنید. بنابراین به طور کلی فضایی که باید برای استخر در نظر بگیرید 800 تا 1000 متر است. همچنین برای نصب تجهیزات، اتاقک نگهبانی، ساختمان اداری، انبار غذا، دفتر فروش و اتاق استراحت باید زمینی مناسبی را تهیه کنید. برای همه این مراحل باید بودجه‌هایی را در نظر بگیرید.
ویژگی مکان مورد نظر
- زمین مورد نظر شما باید به منابع آب سالم، برق و گاز دسترسی داشته باشد.
- سعی کنید زمین خود را در جایی قرار دهید که فاصله کمی با بازار فروش داشته باشد.
- به دمای استخر پرورشی خود دقت کنید. هر کدام از ماهی‌های سردآبی و گرم‌آبی باید در شرایط اقلیمی و درجه آب متناسب با خود پرورش پیدا کنند.
- توصیه می‌کنیم که بر اساس اقلیم محل سکونت خود به سراغ ماهی گرم‌آبی و سردآبی بروید.
- زمین مورد نظر شما باید راه مناسبی برای دسترسی به مرکز شهرها و روستاها داشته باشد.
- استخرهای پرورش ماهی معمولاً بو می‌دهند و به دلیل کارکردن موتورها در استخر، صدای زیادی تولید می‌شود. توصیه می‌کنیم که فعالیت خود را دور از محل سکونت انسان‌ها آغاز کنید.
- برخی استخر پرورش خود را در مسیر رودخانه‌ها و نهرها قرار می‌دهند تا از آب آن استفاده کنند. این کار ریسک بالایی دارد، چون همواره کلیه کسب و کار افراد در معرض تهدید وقوع سیلاب‌های ناگهانی قرار دارد و این مهم می‌تواند کلیه زحمت‌های پرورش دهنده را از بین ببرد.
نکته:
«پرورش ماهی در وسعت کم نباید کمتر از 20 تُن در سال باشد. در این صورت توجیه اقتصادی ندارد. به همین دلیل اگر فضای کافی برای فعالیت در این زمینه را ندارید، بهتر است کمی صبر کنید و بعد از اینکه توانستید زمین مناسبی برای آن فراهم کنید، به فعالیت بپردازید»
کسب دانش مورد نیاز
فعالان عرصه پرورش ماهی باید قبل از شروع کار، دانش مورد نیاز آن را کسب کنند. ماهی‌ها موجودات حساسی هستند و در صورتی که استخر ماهی از بهداشت، غذای کافی و آب سالم برخوردار نباشد، ممکن است همه آن‌ها از بین بروند.
در پرورش ماهی سرمایه و دانش در کنار هم معنا پیدا می‌کند. به همین دلیل افرادی که در زمینه شیلات تحصیل کرده‌اند و یا دوره‌های آموزشی آن را در مراکز فنی و حرفه‌ای گذرانده‌اند، بهتر است که وارد این کسب و کار شوند و به درآمدزایی بپردازند.
بیماری‌های آبزیان
در طرح توجیهی پرورش ماهی باید به بیماری‌های احتمالی که ممکن است ماهی‌های شما را درگیر کنید هم، بپردازد. ماهی‌ها نیز مانند سایر حیوانات به بیماری‌های مختلفی دچار می‌شوند.
بیماری‌های ویروسی، باکتریایی و قارچی از جمله شایع‌ترین این بیماری‌ها در بین ماهی‌های پرورشی است. علت بسیاری از این بیماری‌های به دلیل عدم رعایت بهداشت و خرید بچه ماهی‌های آلوده است.
راه‌های جلوگیری از بیماری ماهی‌ها
- آب استخر ماهی باید کاملاً بهداشتی و در جریان باشد.
- مدفوع پرندگان می‌تواند آب استخر را آلوده کند. از این رو توصیه می‌کنیم یک تور بر روی استخر قرار دهید و از این عامل خطرناک جلوگیری کنید.
- بچه ماهی‌ها را از مراکز بهداشتی و معتبر تهیه کنید. ماهی‌های تازه خریداری شده را به مدت 2 تا 4 هفته در استخرهای قرنطینه نگهداری کنید و وقتی از سلامت آن‌ها مطمئن شدید، به استخر اصلی انتقال دهید.
- ماهی‌ها را مناسب با ویژگی‌های خودشان پرورش دهید. ماهی سردآبی را در دمای پایین و ماهی گرم‌آبی را در دمای بالا نگهداری کنید. همواره دمای محیط را با استفاده از دستگاه‌های مدرن بررسی کرده تا با کاهش و یا افزایش ناگهانی دمای آبف ماهی‌های خود را از دست ندهید.
- شیب و عمق استخرها را به صورت استاندارد بسازید. این مهم باعث می‌شود که آب به صورت اصولی در استخر جریان داشته باشد و آلوده نشود.
- در صورتی که دامپزشک تشخیص داد میتوانید از دارو‌های خاصی که برای درمان بیماری ماهی‌ها وجود دارد استفاده کنید و آن را در آب آن‌ها برزید. هرگز خودسرانه اقدام به درمان ماهی‌های آلوده نکنید.
تجهیزات مورد نیاز برای پرورش ماهی
در طرح توجیهی پرورش ماهی باید به تهیه تجهیزات آن توجه ویژه داشته باشید. برای راه‌اندازی استخر پرورش ماهی به دستگاه‌هایی چون هوادهی آبزیان (اسپلش)، اکسترودر، توری سایبان استخر ماهی، زهکشی و فیلتراسیون و وان پرورش ماهینیاز دارید.
همه این دستگاه‌ها برای محیط پرورش ماهی شما ضروری است و سلامت ماهی را تضمین می‌کند. همچنین به این موضوع دقت داشته باشید که برای خرید هر کدام از این تجهیزات به هزینه‌هایی نیازمند هستید. توصیه می‌کنیم برای کاهش هزینه‌ها و تهیه این دستگاه‌ها، با کمی تحقیقات میدانی نوع دست دوم و سالم آن‌ها را پیدا کنید.
استخدام نیروی انسانی
برای اینکه کسب و کار پرورش ماهی شما بدون مشکل جلو برود، باید نیروهای انسانی با تخصص‌های مختلفی را استخدام کنید. در بخش سرایداری، کارگری، نظافت، نظارت بر تغذیه ماهی‌ها، دسته بندی ماهی‌های، نگهداری از ساختمان، تجهیزات و زیستگاه ماهی‌ها و همچنین استخدام یک دامپزشک از جمله مهم‌ترین نیروهایی است که شما باید در استخر پرورش ماهی خود داشته باشید.
نکته:
«البته اگر کار شما گسترده نیست، میتوانید به صورت خانوادگی این کار را انجام دهید و در هزینه‌های خود صرفه جویی کنید»
درآمد و سود پرورش ماهی
در ایران بیشتر پرورش دهندگان، ماهی قزل‌آلا را پرورش می‌دهند. به همین دلیل این ماهی در کشور علاقه‌مندان زیادی دارد. اگر همه چیز خوب پیش برود میتوانید با فروش 20 تن ماهی پرورشی 100 میلیون تومان درآمد کسب کنید.
همچنین سود این کار بین 7 تا 14 درصد متغیر است. هر چقدر تعداد ماهی‌های فروخته شما بیشتر باشد طبیعتاً سود و درآمد بهتری را به دست خواهید آورد. همه این موارد نشان می‌دهد که فعالیت در زمینه پرورش ماهی از توجیه اقتصادی خوبی برخوردار است.
شناسایی بازار هدف پرورش ماهی
پرورش ماهی بازار هدف مخصوص به خود را دارد که بزرگترین آن مصرف کننده‌های ماهی هستند. میتوانید ماهی‌های خود را برای فروش به مراکز خرید، کارخانه‌های تولید کنسرو و فروشگاه‌های مخصوص فروش آبزیان ارسال کنید. برای ارسال آن‌ها بهتر است که خودتان وسیله نقلیه داشته باشید، تا مجبور نشوید هزینه‌ای جداگانه برای حمل و نقل ماهی‌ها پرداخت کنید.
صادرات ماهی‌های پرورشی
یکی از موارد مهمی که در طرح توجیهی پرورش ماهی باید به آن توجه ویژه داشته باشید، موضوع صادرات است. خوشبختانه بازار صادرات ماهی در وضعیت خوبی قرار دارد. از آن گذشته کیفیت ماهی‌های پرورشی ایران از جمله قزل‌آلا، فیتوفاگ، کپور، آمور و بیگ هد بسیار خوب است.
کشورهایی چون عراق، افغانستان، ترکیه، پاکستان، کشورهای عربی و برخی از کشورهای اروپایی از جمله خواهان ماهی‌های پرورشی ایرانی هستند.
لازم به ذکر است برای صادرات ماهی باید مجوزهای آن را کسب کنید تا این اجازه به شما داده شود.
مجوزهای لازم برای پرورش ماهی
- مجوز رسمی از اداره محیط زیست، امور آب و اراضی استان محل سکونت
- کسب پروانه تأسیس که بر اساس آن به فرد اجازه ساخت و ساز را می‌دهند.
- پروانه بهره‌برداری که بعد از حضور کارشناس و بازدید از محل صادر می‌شود.
نکته:
«در مورد همه مجوزها این نکته را در نظر بگیرید که اگر تا زمان اعتبار پروانه، کار تمام نشده باشد، باید نسبت به تمدید آن اقدام کنید»
سخن پایانی…
تولید ماهی و فروش آن، زمانی اقتصادی خواهد بود که بتوانید بهترین شیوه مدیریتی خود را به کار بگیرید. مدیریت قوی تنها وقتی رخ می‌دهد که شما نسبت به کاری که می‌خواهید انجام دهید، علاقه‌مندی و سرمایه کافی داشته باشید و بازار هدف خود را به خوبی بشناسید.
به این ترتیب است که تدوین طرح توجیهی پرورش ماهی می‌تواند در رسیدن شما به هدف اصلی‌تان کمک کننده باشد.
6 پاسخ
سلام مقاله خوبی بود لطفا اطلاعات بیشتری بذارید
ممنون از نظرتون چشم حتما
سلام مهندس لطفا طرح توجیهی پرورش ماهی گرمابی رو هم اضافه کنید
سلام وقت بخیر بله حتما، بزودی اضافه میشه.
سلام طرح توجیهی ماهی آماده رو دارید
سلام بزودی در سایت اضافه میشه